لرزه توافق ایران و چین بر دیوار کاخ سفید
تحولات گسترده در جهان، جغرافیای سیاسی و قدرت کشورهای مختلف را تحت تأثیر خود قرار داده است. آمریکا بعد از جنگ جهانی دوم تا همین چند سال گذشته قدرت بلامنازع در بیشتر حوزه‌های اقتصادی، نظامی، امنیتی، تکنولوژی و غیره در جهان بود و در بسیاری از عرصه‌های جهانی به‌عنوان کدخدا عمل می‌کرد، اما تغییر و تحولات شگرف در جهان در قرن جدید به‌تدریج باعث شد چین به‌عنوان یک ابرقدرت اقتصادی جدید ظهور کند و به بازیگری مهم در عرصه اقتصادی، سیاسی و نظامی در دنیا تبدیل گردد.
تحولات گسترده در جهان، جغرافیای سیاسی و قدرت کشورهای مختلف را تحت تأثیر خود قرار داده است. آمریکا بعد از جنگ جهانی دوم تا همین چند سال گذشته قدرت بلامنازع در بیشتر حوزه‌های اقتصادی، نظامی، امنیتی، تکنولوژی و غیره در جهان بود و در بسیاری از عرصه‌های جهانی به‌عنوان کدخدا عمل می‌کرد، اما تغییر و تحولات شگرف در جهان در قرن جدید به‌تدریج باعث شد چین به‌عنوان یک ابرقدرت اقتصادی جدید ظهور کند و به بازیگری مهم در عرصه اقتصادی، سیاسی و نظامی در دنیا تبدیل گردد.
چینی‌ها علاوه بر ابعاد اقتصادی در حوزه‌های نظامی و سیاسی نیز نفوذ گسترده‌ای داشته‌اند و این مسئله باعث شده این ابرقدرت جدید به‌عنوان رقیب جدی آمریکا در جهان شناخته شود و کاخ سفید را به دلیل توسعه روابط چین با دیگر کشورها مضطرب نماید. در همین راستا سند همکاری‌های ایران و چین که به امضای محمدجواد ظریف و وانگ یی وزیران خارجه ایران و چین رسید، با واکنش رئیس‌جمهور آمریکا مواجه شد و اعلام کرد «سال‌هاست نگران توافق ایران با چین هستیم.» بعد از امضای این سند همکاری که طی روزهای مختلف واکنش‌های متعددی را به همراه داشته است، کارشناسان تلاش می‌کنند ابعاد مختلف اجرایی شدن آن را موردبحث و بررسی قرار دهند. پرواضح است این قرارداد به‌طورکلی شامل سرمایه‌گذاری مهم چینی‌ها در ایران و به‌احتمال‌زیاد خرید تضمینی نفت ایران است و این موضوع به مذاق آمریکایی‌ها خوش نیامده است و آن‌ها تلاش می‌کنند تا از نهایی شدن آن جلوگیری کنند.
در صورت اجرای این سند همکاری روابط ایران و چین به‌طورکلی تغییر خواهد داد و دو کشور را بیشتر از قبل به یکدیگر نزدیک می‌کند و به همین دلیل آمریکا حق دارد به خاطر این موضوع نگران باشد.
بررسی روند صادرات کالا و خدمات چین و آمریکا به کشورهای مختلف دنیا نشان می‌دهد، چینی‌ها از سال ۲۰۱۲ از آمریکایی‌ها پیشی گرفته‌اند و بیشترین میزان صادرات را به کشورهای دنیا به خود اختصاص داده‌اند. روند گسترده صادرات نشان از آن دارد که چینی‌ها سیطره و تسلط خود بر کشورهای مختلف دنیا را زیاد کرده‌اند و حالا با توسعه ارتباطات تجاری خود با کشورهای آسیایی به دنبال آن هستند تا شرکای منطقه‌ای برای تأمین نیازهای خود داشته باشند.
حالا ایران نیز می‌تواند به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی خاورمیانه، نقش مهمی در تأمین انرژی برای قدرت نوظهور اقتصادی جهان ایفا کند. آمریکا از انعقاد این سند همکاری ابراز نگرانی می‌کند، چراکه نفوذ خود را در آُسیا و خاورمیانه که قطب تولید انرژی در جهان محسوب می‌شود، رو به افول می‌بیند و نگران چرخش کشورهای آُسیایی از آمریکا به چین است.
نکته مهمی که نباید از ذکر آن در این مقوله غافل شد این است که اگر ایران با چین و یا کشورهای دیگر بر اساس منافع مشترک قراردادهای تجاری و اقتصادی منعقد می‌کند، اما درنهایت اقتصاد کشور باید به مرحله‌ای از خودکفایی برسد که در برابر مطالبات دیگر کشورها اعم از شرقی و غربی قدرت ایستادگی داشته باشد و استقلال خود را حفظ نماید. ایران از حیث دارا بودن منابع و نعمات طبیعی و خدادادی و استعدادهای شکوفا، کشوری غنی و مستعد محسوب می‌شود و این پتانسیل را دارد که در تأمین مواد اولیه ضروری برای اقتصاد و تولید به خودکفایی برسد و حتی با وجود تحریم‌ها بتواند از عهده برآوردن نیازهای خود برآید.
نقش ایران در تأمین انرژی قدرت نوظهور اقتصادی
امیرعباس زینت‌بخش تحلیلگر و کارشناس آسیا و چین در گفت‌وگو با «رسالت»، درباره دلایل ابراز نگرانی آمریکا از توسعه روابط اقتصادی میان ایران و چین بیان کرد: چین در فضای تجارت آزاد با بیش از چند منطقه و کشور ازجمله کشورهای آ س آن، کامبوج، استرالیا، گرجستان، کره جنوبی، ایسلند، کاستاریکا، سنگاپور، سوئیس، پاکستان و دیگر کشورها ارتباط دارد تا واردات و صادرات کالا میان این کشورها با چین شامل عوارض گمرکی نشود. چین با اقدامات خود در سطح جهانی تلاش می‌کند تا واحد پول این کشور را بعد از دلار آمریکا بین کشورها جا بیندازد. وی با اشاره به وجود اهداف بزرگ چین در مقیاس‌های جهانی ادامه داد: اگر چین تضمین خرید انرژی از ایران را می‌گیرد به دلیل ایجاد بسترها برای ساخت جاده ابریشم جدید در کشور خود و دیگر کشورهاست. به همین علت باید منابع انرژی قابل اتکایی را برای سرمایه‌گذاری در اختیار داشته باشد. این موضوع به استراتژی و نفوذ چین در منطقه کمک می‌کند. از سوی دیگر در قاره آسیا فقط ژاپن و کره جنوبی هستند که هنوز در برابر نفوذ چین مقاومت می‌کنند، آن‌ها به دلیل اینکه متحد آمریکا هستند. زینت‌بخش اضافه کرد: با توجه به اینکه آمریکا به دنبال استفاده از انرژی‌های جدید رفته است، اما یکی از تولیدکننده‌های مهم نفت خام است و اگر ایران تضمین تأمین انرژی را به چین بدهد، آمریکا یکی از مشتری‌های مهم خرید نفت خود را از دست می‌دهد که برای این کشور تهدید محسوب می‌شود. ضمن اینکه رقابت میان چین و آمریکا در خاورمیانه وجود دارد که ایران به سمت چین و عربستان به سمت آمریکا متمایل شود. وی با تأکید بر اینکه تمایل ایران به سمت چین می‌تواند برای نفوذپذیری آمریکا در منطقه تهدید محسوب گردد، افزود: نزدیکی ایران می‌تواند دیگر کشورها را هم به چین نزدیک کند. به همین علت آمریکا نسبت به انعقاد قرارداد ۲۵ ساله
میان ایران و چین حساسیت نشان داده است. خاورمیانه قطب انرژی جهان است و عمده نفت دنیا از این منطقه خارج می‌شود. وقتی کشوری مدل خرید نفت را مانند چین پیاده کند، کشورهای دیگر هم از این اقدام الگوبرداری می‌کنند. زینت‌بخش عملیاتی شدن قرارداد میان ایران و چین را مستلزم گذشت زمان دانست و افزود: انعقاد قرارداد ۲۵ ساله بعد از سفر رئیس‌جمهور چین به ایران در سال ۹۳ تا امسال به طول انجامید و به همین علت اجرای آن نیز به‌سادگی نیست. ایران نیاز به دسترسی به کانال‌های پرداخت پول دارد که باید شرایط ایجاد آن‌ها فراهم شود. درغیر این‌صورت تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی برای کشور می‌تواند مشکل‌آفرین باشد. این کارشناس مسائل بین‌المللی در پایان با اشاره به اینکه آمریکا به انعقاد این قرارداد با ایران حساس شده است، گفت: شاید چین بتواند از ابزار قرارداد برای گرفتن امتیاز از آمریکا استفاده کند. امید می‌رود در جریان احیای برجام، آمریکا فشارهای خود را از روی شرکای خود و ایران بردارد تا به آینده روشن‌تری نسبت به چنین قراردادهایی امیدوار باشیم.
انعقاد سند ۲۵ ساله، حاکی از اعتماد میان ایران و چین است
جواد منصوری سفیر اسبق ایران در چین با بیان اینکه آمریکا با چین در رقابت شدیدی قرار دارد، به «رسالت» گفت: آمریکا به‌صراحت اعلام کرده است اجازه نمی‌دهد چین به قدرت اول در جهان تبدیل شود و علاقه‌مند نیست این کشور با دولت‌های دیگری که با آمریکا دارای چالش هستند، همکاری و روابط گسترده داشته باشد. نه‌تنها آمریکا، بلکه اسرائیل و کشورهای اروپایی نیز صریحا بیان کرده‌اند با همکاری میان ایران و چین مخالف هستند، زیرا چنین قراردادهایی را جبهه‌ای در برابر همبستگی در برابر غرب می‌دانند.
وی اضافه کرد: توافق ۲۵ ساله تجاری بین چین و ایران، سند تعریف‌شده‌ای از مجموعه همکاری‌های میان دو دولت است، ولی عده‌ای در داخل که دارای تمایلات غربی هستند از این سند همکاری رضایت ندارند و نسبت به انعقاد آن اعتراض کرده‌اند. چین در برنامه اقتصادی خود در ۱۰ سال آینده نیازمند روزانه ۱۰ میلیون بشکه نفت است و طبیعی است به بازار نفت ایران توجه داشته باشد. به همین علت هم وزیر امورخارجه چین به ایران و عربستان سفر کرده است.منصوری با اشاره به روابط مثبت میان ایران و چین طی ۴۰ سال گذشته، افزود: دولت این کشور نشان داده همکار و متحد خوبی برای ایران است، برخلاف دولت‌های غربی که در تعارض جدی با ایران هستند. امضای سند ۲۵ ساله نشان‌دهنده اعتماد میان ایران و چین است. ایران قبل و بعد از انقلاب ضربات شدیدی از غرب خورده است و بنابراین نمی‌تواند به غرب و آمریکا اعتماد داشته باشد، اما دولت فعلی اعتقاد زیادی به همکاری با چین و روسیه ندارد و امید به کشورهای غربی بسته است. سفیر اسبق ایران در چین با تأکید بر اینکه ایران باید نیازهای کشور را در داخل و بدون وابستگی به دیگر کشورها تأمین نماید، اظهار کرد: دولت بعدازاین باید برنامه‌های جدی برای تأمین نیازهای خود در داخل داشته باشد و قرارداد ۲۵ ساله می‌تواند جنبه‌های همکاری‌های منطقه‌ای پیدا کند. ایران زمینه همکاری‌های متعددی با چین و دیگر کشورها خواهد داشت، اما نباید نیازمند دولت‌های دیگر بماند تا آن‌ها برای کشور خط‌ونشان بکشند. برآورده شدن همه خواسته‌های ما توسط چین، به‌طورقطع غلط است، زیرا می‌تواند استقلال کشور را با مشکل مواجه کند. منصوری شکل‌گیری جنگ تجاری میان چین و آمریکا را تأثیرگذار در فراهم آوری فرصت‌های بیشتر برای همکاری میان ایران و چین دانست و افزود: چین برای جبران محدودیت‌های آمریکا به سراغ همکاری با کشورهای آسیایی آمده است. من با اطمینان می‌گویم اکنون چین کمیته بازسازی برای کشورهای عراق، سوریه و یمن ایجاد کرده است تا این کشورها را متحد خود کند
